Zoals Willian Blake zo mooi neerschreef, en wat uiteindelijk de naam werd van de populaire muziekgroep 'The Doors':
"If the doors of perception were cleansed every thing would appear to man as it is, Infinite. For man has closed himself up, till he sees all things thro' narrow chinks of his cavern."
Wanneer we zien, horen, voelen, proeven en ruiken, dan nemen we nooit direct de buitenwereld waar. Wat we waarnemen is een schim van de realiteit:
- allereerst zijn onze zintuigen beperkt (het aantal kleuren dat we waarnemen, geuren die we ruiken, ...)
- slechts een klein percentage van alles wat waarneembaar is, wordt verwerkt door de hersenen
- en dan komt hier nog eens een filter op door ons verstand, wat uiteindelijk onze waarneming wordt van dit moment.
En iedereen heeft een andere filter op de, al beperkte, info over elk nieuw nu-moment.
Met die "filter" bedoel ik alle categorisering/interpretatie van ruwe zintuiglijke info. We leren alles in vakjes te plaatsen vanaf onze geboorte. Vakjes zoals:
- goed - slecht,
- gevaarlijk - veilig,
- mooi - lelijk, ...
Deze vakjes maken het ons gemakkelijker om de buitenwereld te interpreteren en te navigeren.
Helaas is deze filter op de realiteit ontwikkeld in gevaarlijke tijden. Als we onze geschiedenis bekijken moeten we niet ver terugdenken voordat een misstap betekende dat je beroofd kon worden, ziek kon worden, sociale exclusie betekende, en soms zelfs de dood betekende. We moesten op onze hoede zijn voor mogelijk gevaar.
Mensen die neurotisch waren, die veel tijd spendeerden om alle mogelijke gevaar te vermijden, hadden het meeste kans om langer te overleven en om succesvol kinderen groot te brengen. En hoewel de tijden veranderd zijn in een groot deel van de wereld, zijn onze hersenen nog niet mee veranderd. Anders gezegd:
"We zijn nakomelingen van de meest neurotische apen."
En dit is, helaas, de filter op de realiteit waar we mee geboren worden: een filter die zeer hooggevoelig is voor mogelijk gevaar. Een verstand dat vermijdings-strategieën gaat promoten ongeacht de extreem kleine kans op gevaar. Een verstand dat het verleden gaat blijven her-analyseren om mogelijk verkeerd gedrag zeker niet nog eens te laten voorkomen.
En zo blijven we gemakkelijk die ruzie van gisteren herbeleven in ons verstand, en ons zorgen maken over een mogelijke ruzie in de toekomst. Zo blijven we een trauma herbeleven in ons verstand, en herbeleven in ons dagelijks bestaan als een gelijkaardige situatie die opnieuw zou kunnen leiden naar een gelijkaardige situatie. Zo blijven we zitten in spanning, boosheid, verdriet en angsten.
Gelukkig vertaalt deze predispositie zich niet bij iedereen in een gespannen bestaan. Sommigen hebben meer geluk: minder genetische belasting, een liefdevolle thuis, rolmodellen die niet geleid zijn door angsten, voldoende middelen, voldoende mogelijkheden om zichzelf te ontwikkelen, geen traumatische gebeurtenissen, integratie van zelfzorg vanaf jonge leeftijd (sport, goede ontspanning, meditatie, gezond eten, ...), ...
Allemaal factoren waar je zelf niet veel invloed op hebt wanneer je het meeste gevormd wordt (kindertijd). En zelfs wanneer je zoveel geluk hebt gehad, kan je nog steeds een stressvol bestaan kennen, hoewel je "functioneel" bent in de ogen van de maatschappij.
Omgaan met de aard van ons verstand (hoge stressgevoeligheid) is niet iets dat standaard aangeleerd wordt in onze maatschappij. Afleidings-strategieën zien we vaak rondom ons:
- overmatig films of series kijken of gamen
- overmatig eten
- nog harder werken
- heel vaak op stap gaan
- meer en duurder speelgoed kopen
- drugs of alcohol
- ...
... ter afleiding van de stressvolle situatie.
En dit alles werkt. Als we ons afleiden met werk of drugs, dan zijn we even niet bezig met de onwenselijke situatie waarin we ons bevinden. En op deze manier kunnen we behoorlijk lang blijven leven met onze problemen.
Maar op langere termijn heeft deze strategie helaas veel neveneffecten. En de originele problemen blijven of worden nog groter. Anders gezegd:
"Ons eigen intellect, dat ons in staat heeft gesteld om de dominerende soort te worden op de aarde, zet ons schaak."
Maar gelukkig is er ook een andere strategie, naast deze afleidingsstrategieën, om om te gaan met de aard van ons verstand.
Gedachten (/oordelen) over wat er rondom ons is, kunnen we niet tegenhouden. Maar we kunnen wel anders leren omgaan met deze gedachten. Oefenen om geen reactie te bieden op gedachten en sensaties. Oefenen om de interne dialoog stop te zetten.
En als deze interne dialoog stopgezet wordt, dan kan je vlugger uit negatieve gevoelens zoals stress, angst, boosheid en verdriet komen. Want deze gevoelens hebben de onderliggende gedachte nodig om te blijven bestaan. Ik daag u uit:
"Als u boos bent, probeer dan eens een uur lang boos te blijven zonder dat u de onderliggende gedachte over 'waarom u boos bent', blijft herhalen."
En hoewel deze strategie letterlijk 'minder doen' is dan we anders doen, vereist deze strategie veel oefening. We zijn onze interactie met ons verstand (datgene dat gedachten genereert) aan het veranderen, nadat je een leven lang gewoon zijt geworden om altijd in dialoog te gaan met die gedachten.
En als we dit lang genoeg oefenen, dan veranderen we hoe we onze hersenen gebruiken, en wordt het gemakkelijker om anders om te gaan met alles wat we waarnemen. De filter van ons verstand wordt minder dominerend, en je neemt de buitenwereld meer waar zoals de buitenwereld is, zonder dualiteit (oordelen).
Je innerlijke wereld wordt lichter, en hoe je je uiterlijke wereld ziet, wordt bij gevolg ook lichter.
Deze oefening is meditatie. Dit kan je leren via applicaties zoals "Waking up by Sam Harris" (een aanrader) of "Headspace". Dit kan je leren via Vipasana, 10-daagse stilte retraite (een aanrader). En als je sociale motivatie nodig hebt voor dit te beoefenen dan helpen we jullie ook graag hiermee verder via yoga, via ons meditatie-uur of via embodied ACT (one-on-one).